W Polsce liczba mikroinstalacji o mocy do 50 kW przekroczyła w 2022 roku milion. Korzystają z nich przede wszystkim gospodarstwa domowe i rolne oraz małe przedsiębiorstwa. Popularyzacji takich inwestycji sprzyjają przepisy, które w wielu przypadkach nie wymagają od inwestora uzyskania pozwolenia na budowę czy dokonania zgłoszenia. Są jednak wyjątki, o których trzeba pamiętać, decydując się na przydomową instalację PV.

Wzrost cen energii elektrycznej, problemy z dostępnością surowców energetycznych oraz zyskujący na znaczeniu trend życia eko sprawiają, że z roku na rok przybywa instalacji fotowoltaicznych. To ekologiczne, odnawialne i tańsze od tradycyjnego źródło energii.

Prosument, czyli osoba lub podmiot, który jednocześnie zużywa i wytwarza energię elektryczną z odnawialnych źródeł energii, korzysta z mikroinstalacji o mocy do 50 kW. Panele fotowoltaiczne w takim modelu zamieszczane są na dachach domów lub na gruncie obok budynku. Oba rozwiązania mają swoje dobre strony.

- Instalacja na dachu jest dobrym wyborem, gdy powierzchnia, którą dysponujemy, jest wystarczająco duża, dobrze usytuowana w stosunku do słońca, niezacieniona przez pobliskie budynki czy drzewa. Jej ważna zaletą jest to, że nie wymaga wygospodarowania dodatkowego miejsca obok domu na panele PV. W przypadku instalacji na gruncie inwestorzy zazwyczaj dysponują większą powierzchnią niż ta na dachu. Stąd instalacja naziemna może być większa. Dodatkowo właściciel czy użytkownik ma w takim przypadku lepszy dostęp do paneli, może więc je regularnie oczyszczać, np. z zalegającego śniegu, co oczywiście wpływa pozytywnie na wydajność całej instalacji – mówi Mariusz Jackiewicz, ekspert ds. technicznych w firmie Solplanet.

Takich mikroinstalacji na dachach lub gruncie mamy już w Polsce ponad milion. Pomimo tego, że ich liczba sukcesywnie rośnie, wymagania dotyczące ich instalowania i eksploatacji nie doczekały się do tej pory jednej regulacji prawnej. Na razie są rozproszone w kilku aktach prawnych, w tym w ustawie prawo budowlane, ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawie o odnawialnych źródłach energii.

Czego te akty prawne wymagają od prosumentów? Co musisz wiedzieć, zanim zainstalujesz przydomowe panele fotowoltaiczne?

Pozwolenie na budowę a moc instalacji

Przede wszystkim warto podkreślić, że wymagania prawne dotyczące instalacji PV różnią się w zależności od ich mocy. Wartością graniczną jest tu 50 kW. Instalacje o mocy powyżej 50 kW podlegają zupełnie innym wymaganiom niż te najpowszechniejsze, prosumenckie, czyli o mocy do 50 kW. W ich przypadku formalności jest zdecydowanie mniej. Są jednak pewne wyjątki.

- Instalacje fotowoltaiczne o mocy poniżej 50 kW co do zasady nie wymagają ani uzyskania pozwolenia na budowę, ani dokonania zgłoszenia inwestycji. Obowiązują tu jednak pewne wyjątki. Dodatkowo istnienie takiej zasady nie oznacza, że nie ma innych uwarunkowań prawnych, które należy mieć na uwadze, realizując inwestycję w taką instalację – tłumaczy Piotr Proniewski, adwokat w Kancelarii Adwokackiej Proniewski Przybyłka.

Kiedy zatem będzie wymagane pozwolenie na budowę przy instalacjach fotowoltaicznych o mocy poniżej 50 kW?

• Obiekt wpisany do rejestru zabytków

Pozwolenie na budowę jest konieczne, gdy panele będą montowane „przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków”.

- Wymóg ten wynika z art.29 ust.7 pkt.1 prawa budowlanego. Choć ustawodawca użył określenia „przy obiekcie”, co mogłoby sugerować usytuowanie instalacji poza lub obok obiektu, to całościowa interpretacja prawa budowlanego, zwłaszcza definicji użytych w ustawie, oraz cel regulacji wskazują, że chodzi tu także o instalacje realizowane na obiekcie wpisanym do rejestru zabytków – podkreśla Piotr Proniewski.

• Przebudowa obiektu

Pozwolenie na budowę będzie konieczne, gdy realizacja montażu instalacji wiąże się z koniecznością takiej przebudowy obiektu, która sama w sobie w zdecydowanej większości przypadków wymaga uzyskania pozwolenia na budowę.

- Tu zatem montaż samej instalacji jako taki nie wymaga pozwolenia, jest to jednak następstwo szerszego zakresu prac dotyczących budynku, na którym ma powstać instalacja – wyjaśnia adwokat z Kancelarii Adwokackiej Proniewski Przybyłka.

• Oddziaływanie na środowisko i obszar Natura 2000

Pozwolenie na budowę będzie wymagane także przy takich instalacjach, w których prace mogą być potraktowane jako przedsięwzięcia wymagające przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko lub na obszar Natura 2000, zgodnie z art. 59 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

Zgłoszenie budowy instalacji o mocy poniżej 50 kW

Wyjątki dotyczą jednak nie tylko pozwolenia na budowę, ale też zgłoszenia instalacji prosumenckiej jako inwestycji budowlanej. Z założenia nie trzeba go dokonywać, są jednak sytuacje, gdy zgłoszenie realizacji instalacji fotowoltaicznych o mocy poniżej 50 kW będzie konieczne.

• Instalacja wyższa niż 3 metry

Zgłoszenie w odpowiednim urzędzie jest wymagane, gdy konstrukcja instalacji jest wyższa niż 3 metry.

- Często zdarza się, że instalacja PV jest budowana na konstrukcji nośnej, która służy do jej optymalnego posadowienia. Chodzi tu zatem o sytuację, gdy owa konstrukcja wraz z instalacją jest wyższa niż 3 metry. W takim wypadku zgłoszenie inwestycji budowlanej będzie wymagane niezależnie od tego, czy instalacja będzie realizowana na obiekcie czy bezpośrednio na gruncie – dodaje Piotr Proniewski.

• Obszar wpisany do rejestru zabytków

Zgłoszenie jest wymagane także wtedy, gdy instalacja jest montowana na obszarze wpisanym do rejestru zabytków. Obszar taki obejmuje całe zespoły budowlane czy układy urbanistyczne, nawet jeśli poszczególne obiekty w ich obrębie nie są uznane za zabytki. Instalacja fotowoltaiki do 50 kW na takim terenie wiąże się z koniecznością zgłoszenia inwestycji budowlanej.

Dobre praktyki zawsze w cenie

Przygotowując się do realizacji prosumenckiej instalacji PV, warto pamiętać jeszcze o dwóch aspektach. Pierwszy dotyczy instalacji, których moc jest większa niż 6,5 kW. W tym przypadku wymagane jest uzgodnienie instalacji z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych pod kątem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej oraz zawiadomienie organów Państwowej Straży Pożarnej. Wynika to z art. 29 ust.4 pkt.3 c) w zw. z art.56 ust.1 pkt.a) prawa budowlanego.

Drugi aspekt muszą wziąć pod uwagę wszyscy, którzy chcą zainwestować we własną instalację fotowoltaiczną. Instalacja taka – jak każde przedsięwzięcie budowlane – musi być zgodna z wymaganiami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Warto zatem zawsze przed przystąpieniem do realizacji instalacji przejrzeć taki plan i zapoznać się z jego warunkami. To tak samo ważne jak uwzględnienie aktualnych wymagań prawnych.

- Nowoczesne instalacje fotowoltaiczne to skuteczny sposób na oszczędności i niezależność energetyczną gospodarstw domowych i małych firm. Nowe technologie do zarządzania fotowoltaiką czy efektywne falowniki pozwalają optymalnie wykorzystać pozyskaną energię i tym samym jak najlepiej zarządzać budżetem. Im skrupulatniejsze przygotowanie do inwestycji – także pod kątem prawnym, tym większe zyski, ale też spokój właścicieli domów i firm. Warto zatem poświęcić czas na poznanie przepisów i dostępnych rozwiązań. To się po prostu opłaca – podsumowuje Mariusz Jackiewicz z Solplanet.