Jak wskazała Państwowa Inspekcja Pracy - najwięcej zagrożeń wypadkowych oraz zawodowych występuje na małych budowach. Stąd akcja „Kontrole na małych budowach”, której celem jest sprawdzenie warunków pracy, ale przede wszystkim wskazanie ewentualnych nieprawidłowości mogących stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia. Jakie warunki musi spełnić pracodawca, aby nie narazić się na ewentualne negatywne konsekwencje kontroli?

Wg wstępnych danych GUS tylko w I. kwartale 2021 r. w konsekwencji wypadków na budowach poszkodowane zostały 572 osoby, z czego w aż 8 przypadkach były to zdarzenia ze skutkiem śmiertelnym, a w 10 z ciężkim. Niezdolność do pracy osób poszkodowanych wyniosła średnio 38 dni – podczas gdy dla wszystkich branż średnia absencja w pracy wyniosła 27 dni. Sezon prac budowalnych w pełni – a mając na uwadze trwający już od kilku miesięcy boom w nieruchomościach – można się spodziewać jeszcze większego natężenia prac po okresie pandemicznym. Zarówno więc w kontekście kontroli Państwowej Inspekcji Pracy, ale również z uwagi na bezpieczeństwo zatrudnionych pracowników – firmy powinny przeprowadzić przegląd własnego systemu BHP w co najmniej minimalnym zakresie wymaganym prawnie.

Jak wskazuje Andrzej Bączkowski, Ekspert ds. bezpieczeństwa pracy W&W Consulting, aspekt spełniania przez pracodawców wymagań prawnych należy podzielić na dwa obszary – fizyczne zabezpieczenie pracowników przed zagrożeniami oraz formalno-prawne.

– W ramach pierwszego obszaru pracodawcy powinni zwrócić szczególną uwagę na to, czy pracownicy posiadają niezbędne uprawnienia i szkolenia wymagane do tego typu pracy. Nie możemy bowiem zapominać o tym, że praca na budowie wymaga realizacji szerokiego spektrum działań, do których każdy pracownik musi zostać kompetentnie przygotowany. Następnie należy dokonać przeglądu środków ochrony indywidualnej i zbiorowej. Głównie należy kłaść nacisk na to, czy są odpowiednio dobrane do określonych na stanowisku zagrożeń oraz czy pracownicy je stosują. Kolejnym elementem będzie dokonanie przeglądu wszelkiego rodzaju maszyn i urządzeń z jakich korzystają pracownicy. Dla przykładu, czy rusztowania są prawidłowo zmontowane (przed odpowiednie osoby) i czy są sprawne, czy butle z gazami do palnika są prawidłowo przechowywane a stan węży i samego palnika jest prawidłowy, czy przysłowiowa betoniarka jest sprawna i prawidłowo podłączona do zasilania. Element ten dotyczy również przeglądu narzędzi ręcznych np. czy szlifierki mają osłony a kable zasilające są nieuszkodzone.

Ostatni element z zakresu fizycznego zabezpieczenia pracowników dotyczy stanowisk i miejsc pracy oraz obszaru budowy. Chodzi o prawidłowe zabezpieczenie i oznaczenie miejsc niebezpiecznych, takich jak krawędzie, zaniżenia, miejsca przechowywania substancji niebezpiecznych, miejsca prac na wysokości, pracy w wykopach, etc. 

- Działania z obszaru fizycznego zabezpieczenia pracowników powinny mieć charakter cykliczny, najprostszej kontroli konkretnego miejsca w oparciu o listę kontrolną czy mikroaudytu pomniejszych obszarów. Takie systematyczne działanie powinno dać pracodawcy obraz odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa na placu budowy i spokój podczas kontroli państwowych organów nadzoru nad warunkami pracy – dodaje Andrzej Bączkowski.

Drugi ze wskazanych obszarów - formalno-prawny – dotyczy prawidłowości zatrudnienia pracowników, odpowiedniego rozliczenia czasu pracy, wypłacania wynagrodzenia i zapewnienia wymogu informacyjnego w związku z podstawową dokumentacją pracowniczą i dotyczącą bezpieczeństwa (instrukcje, procedury, oceny ryzyka, regulaminy, etc.).

- Jeśli pracodawca nie jest pewien kompletności i prawidłowości tego obszaru również powinien zrobić jego przegląd w oparciu o konkretne wymogi prawne. Następnie, żeby utrzymać prawidłowość działania przy zatrudnianiu pracowników, czy wdrażaniu nowej procedury, należy stworzyć najprostszy system oparty o zwykłe schematy blokowe, które wskazują, co robić w konkretnym przypadku - np. zatrudnienie pracownika: szkolenia BHP, zapoznanie z dokumentacją, podpisy, wydanie sprzętu i odzieży roboczej, instruktarz na stanowisku pracy, etc. Taki system pozwoli zapobiegać pojawianiu się luk formalno-prawnych podczas konkretnych działań i pozwoli na sprawne ich przeprowadzenie nawet przez mniej doświadczone w danym obszarze osoby, co również skutkuje spokojem podczas kontroli – podsumowuje Ekspert ds. bezpieczeństwa pracy W&W Consulting.

Wyniki kontroli przeprowadzanych w ramach akcji Państwowej Inspekcji Pracy posłużą do opracowania przyszłego zakresu działania kontrolnego i prewencyjnego w tym sektorze gospodarki. Zadaniem inspektorów jest ustalenie rzeczywistej skali nieprawidłowości i nieprzestrzegania przepisów. A jak wykazały wyniki kontroli z poprzednich lat – w aż 90% kontrolowanych firm wykonujących prace budowlane dochodziło do łamania podstawowego prawa osób pracujących do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.