Jest nieodłącznym elementem przestrzeni codziennego życia. Towarzyszy nam dosłownie na każdym kroku – w drodze do pracy, podczas spaceru, oczekiwania na tramwaj, czy w czasie zakupów. Jest estetyczna, wytrzymała, łatwa w utrzymaniu i pielęgnacji oraz odporna na zróżnicowane warunki atmosferyczne. Mowa o kostce brukowej - popularnym materiale powszechnie wykorzystywanym do budowania nawierzchni przeznaczonych zarówno do ruchu pieszego, jak i kołowego. Tylko prawidłowo dobrany i ułożony bruk będzie latami cieszył oko, dlatego tak ważne jest zwrócenie uwagi na jego wykonanie.

Ze względu na niezwykle szeroki wybór kształtów, rozmiarów, kolorów i materiałów, z których jest wykonywana, a także z uwagi na jej walory estetyczne, kostka idealnie nadaje się do wykorzystania w ogrodach, czy przestrzeniach miejskich, również tych zabytkowych. Bogactwo barw i wzorów pozwala projektantowi odpowiednio wkomponować ją w estetykę danego miejsca – placu, ogrodu, parku czy przydomowego podjazdu. Warto jednak pamiętać, że kostka brukowa to nie tylko urokliwe place i alejki. Doskonale sprawdza się również na dużych, intensywnie eksploatowanych powierzchniach, takich jak parkingi, chodniki przydrożne, przystanki autobusowe etc.

W zależności od przeznaczenia nawierzchni, a także od gruntu, na którym ma ona powstać, zarówno dobór materiału, jak i technika wykonania będą się znacznie różniły. I nie chodzi tu tylko o odpowiednio przygotowaną podbudowę, czy podsypkę. Istotną kwestią jest samo układanie kostki. Skomplikowane, wzorzyste projekty mogą powstać jedynie z udziałem ludzkich rąk, ale już brukowanie powierzchni parkingowych z powodzeniem może wykonać maszyna.

O kostce słów kilka

Na początek kilka ciekawostek. Kostka brukowa zdecydowanie nie jest osiągnięciem ostatnich wieków. Bruk ma swoją wiekową, imponującą historię. Już Starożytni Egipcjanie wykorzystywali go do budowania dróg. W Gizie odnaleziono nawet pozostałości traktu łączącego miasto z kamieniołomem, w którym wydobywano bazalt. Szlak służył niewątpliwie do transportu surowca przeznaczonego do budowy świątyni – droga szeroka na 2m i długa na ponad 12 km została wykonana z bloków piaskowca i wapienia. Z kolei Starożytni Rzymianie budowali brukowane drogi, by móc szybko i sprawnie przemieszczać swoje wojska w obrębie całego imperium. 

Z upływem lat rynek kostki brukowej znacznie się rozszerzył. Obecnie obfituje w kostkę o różnych kształtach, rozmiarach, kolorach i wykonaną z różnych surowców. Oprócz najczęściej stosowanych wibroprasowanych elementów betonowych, producenci bruku oferują również m.in. kostkę kamienną i klinkierową. Jeśli zaś chodzi o kształty, to do najpopularniejszych należą kostki kwadratowe, prostokątne, w formie trapezu czy niezwykle często spotykana kostka w kształcie odwróconej litery H. Oferta jest oczywiście znacznie bogatsza. Każdy materiał ma swoje zastosowanie np. kostka kamienna przeznaczona jest głównie do przestrzeni stylizowanych – placów miejskich czy ogrodów. Z kolei betonową wykorzystuje się do budowy dużych przestrzeni, gdzie istotna jest nośność i wytrzymałość materiału, z którego wykonana jest nawierzchnia. Z tego powodu często wykładane są nią drogi lokalne czy dojazdowe, ulice osiedlowe, przystanki autobusowe i tramwajowe, perony, parkingi, place, chodniki czy aleje spacerowe.

Estetyka jest oczywiście niezwykle istotna, nie można jednak zapominać o jakości, w szczególności w miejscach przeznaczonych do użytku publicznego. O tym, czy nawierzchnia będzie trwała i odporna na czynniki zewnętrzne decyduje przede wszystkim jej wykonanie. Bardzo ważne jest odpowiednie wyprofilowanie nawierzchni, wykonanie solidnej podbudowy, która zapewni prawidłowe odwodnienie i wreszcie wysypanie wystarczająco grubej podsypki. Kolejny krok to dobranie kostki. Jeżeli nawierzchnia ma służyć wyłącznie do ruchu pieszego, to kostka może mieć tylko 4cm grubości, jeżeli natomiast mają poruszać się po niej również pojazdy musi być grubsza. Dla ruchu samochodów osobowych zaleca się stosowanie kostki o grubości 8cm, dla pojazdów ciężkich od 10cm. Wreszcie w kwestii samego układania należy pamiętać o tym, by elementy betonowe nie przylegały do siebie zbyt ciasno.

Układanie maszynowe kostki brukowej

Układanie kostki brukowej na dużych nawierzchniach jest niezwykle czasochłonne i kosztowne, w szczególności, gdy praca wykonywana jest ręcznie. Na szczęście, w dobie postępujących technologii, nie jest to jedyne rozwiązanie. Rynek maszyn budowalnych oferuje szereg samojezdnych układarek do bruku i montowanych na maszynach roboczych chwytaków, które znacznie ułatwiają i przyspieszają pracę.

Układarki zdejmują warstwę kostki z palety i w całości układają ją na odpowiednio wcześniej przygotowanym podłożu, dzięki czemu za jednym razem układamy ok. 1m². Tego typu sprzęt zdecydowanie skraca czas wykonania zadania, a to z kolei przekłada się na zmniejszenie kosztów związanych z zatrudnianiem wielu pracowników. Używając specjalistycznych urządzeń możemy układać 1m² nawet w 30 sekund, co pozwala na położenie aż do 1200 m² na dobę! Warto przy tym zauważyć, że jest to wynik, który może osiągnąć nawet początkujący operator. Dla porównania, pracownik, mając przygotowany plant i podsypkę, układa średnio 15m² w ciągu dnia roboczego pracy. Zatem jedna układarka obsługiwana przez jednego operatora i jednego pracownika - jest potrzebny, by „dobijać” warstwy kostki i ewentualnie uzupełniać brakujące elementy powstałe na styku warstw z tzw. zakładką – zastępuje nawet kilku pracowników. Oczywiście, maszyna nie ułoży finezyjnych wzorów, ale jest niezastąpiona przy układaniu dużych powierzchni.

Opracowanie maszyn działających w ten sposób to efekt wieloletnich poszukiwań.  Na marginesie warto zauważyć, że również wynalezienie maszyny, która samodzielnie grupowałaby kostki w warstwy była nie lada osiągnięciem. Obecnie jest to już standardem, dodatkowo wielu producentów kostki brukowej przygotowuje palety odpowiednio przystosowane do maszynowego układania. Pozwala to na bezpośrednie zdejmowanie materiału z palety i układanie go na uprzednio przygotowanej nawierzchni.  To jednak nie wszystko, co potrafią chwytaki do kostki brukowej. W rzeczywistości są znacznie bardziej skomplikowanymi i złożonymi maszynami.

Producenci kostki prześcigając się w rodzajach produkowanego bruku – znaczenie ma tu przede wszystkim kształt i rozmiar –stawiają wyzwanie dla maszyn, które przecież nie mogą służyć układaniu tylko jednego rodzaju. Na tym polu im bardziej urządzenie jest uniwersalne, tym lepiej. Jak się okazuje układarki są na tyle sprytne, by radzić sobie z szerokim asortymentem kostki. Z ich pomocą można podnosić i układać kostkę o różnej grubości i różnym kształcie, często również tym nietypowym. Maszyny układają warstwy o powierzchni od 0,5 do nawet 1,9m² i grubości od 4 do ponad 14 cm.

Ponadto chwytaki do kostki dostępne na rynku zaskakują innowacyjnymi rozwiązaniami, niektóre np. wyposażone są w pełni automatyczny system hydraulicznego sterowania, który pozwala na zaciskanie się szczęk bocznych (wyrównujących) oraz głównych (chwytających) w jednym ciągłym cyklu umożliwiając przy tym przerwanie pracy w dowolnym momencie. Istotnym elementem są też tzw. listy dobijające, które dbają o jakość układania. A co w sytuacji, gdy kostka o prostokątnym kształcie na palecie jest ułożona symetrycznie, a my chcemy ułożyć ją z przesunięciem na tzw. zakładkę? Niektóre chwytaki są wyposażone w opcję pozwalającą na rozsuwanie rzędów kostki względem siebie na pożądaną odległość. Co ciekawe, w ten sam sposób można również rozsuwać płyty chodnikowe. System zaciskowy najbardziej zaawansowanych technologicznie układarek pozwala nawet na zdejmowanie warstwy kostki z nierówno ułożonej palety.

Wreszcie warto zastanowić się – układarka samojezdna czy chwytak? Układarka to w pełni samodzielna maszyna, ale też spory koszt. Natomiast chwytak jest narzędziem, które podobnie jak wiele innych przystawek, może współpracować z wieloma maszynami roboczymi – od miniładowarek i małych koparek o masie od 1,6 tony do dużych, 20 tonowych i większych koparek mobilnych. To jego duży plus. Nie musimy od razu inwestować w układarkę, tym bardziej jeśli posiadamy nośnik. Nawet zakup nowoczesnego chwytaka niekoniecznie musi wiązać się z nabywaniem nowej maszyny roboczej.

Niejednokrotnie z powodzeniem pracują one na starych maszynach. Oczywiście, takie rozwiązanie ma swoje plusy i minusy. Po pierwsze, przekonanie o tym, że tylko samojezdna układarka może jeździć po dopiero co ułożonej nawierzchni jest raczej mitem, niż faktem. Miniładowarki są na tyle lekkie, że z powodzeniem mogą poruszać się po kostce nie wypełnionej jeszcze spoinami nie powodując przy tym żadnych uszkodzeń. Z kolei minikoparki gąsienicowe sięgając ramieniem wysięgnika w przód są w stanie wyważyć środek ciężkości w taki sposób, by jechać na samych przodach. Dzięki temu, wbrew pozorom, gąsienice nie zrywają jeszcze niespoinowanej kostki i tym samym są bezpieczne dla świeżo ułożonej nawierzchni.

Po drugie, zamontowanie chwytaka na minikoparce, która wykonuje pełny obrót wokół własnej osi, znacznie zwiększa zasięg działania danej maszyny. Jednocześnie ułatwia pracę,  szczególnie w sytuacji, gdy np. trzeba wyłożyć chodnik znajdujący się za przydrożnym pasem zieleni. Nie tylko pozbywamy się w ten sposób problemu związanego z wielkością maszyny, która może nie zmieścić się na wąskim chodniku. Zaletą jest również to, że miniładowarka może stać na drodze, zbierać warstwy kostki z palety ustawionej nieopodal niej i układać nawierzchnię po drugiej stronie rowu, bądź pasu zieleni. 

Wreszcie chwytaki można montować na koparko-ładowarkach i innych, dużych, kilku i kilkunastotonowych maszynach, jednak tutaj pojawiają się pewne przeszkody. Otóż, te maszyny, w przeciwieństwie np. do minikoparek, nie obracają się o 360°, a jedynie o 180°, co oznacza, że trzeba poświęcić sporo uwagi i czasu na ich odpowiednie ustawienie.

Podsumowując, maszynowe układanie kostki brukowej to idealne rozwiązanie dla przedsiębiorców wykonujących duże zlecenia, takie jak parkingi, place czy kilometrowe chodniki przydrożne. Chwytaki znacznie przyspieszają prace, dzięki czemu są ekonomiczne. Nie można jednak zapominać, że na sukces w układaniu nawierzchni z bruku składa się wiele czynników, wśród których wymienić należy m.in. przygotowanie podłoża i dobór odpowiednich materiałów.